Lokaal eigendom duurzame energie
Lokaal eigendom van duurzame energie is voor Energie VanOns en de bijna 100 coöperaties essentieel. Wij geloven dat duurzame energie alleen 100% duurzaam is als de opwek voor een flink deel in handen is van omwonenden zodat die meeprofiteren, meebeslissen en zelf bepalen hoe duurzame energie in hun omgeving wordt ingepast. Het Ontwerp-Klimaatakkoord pleit voor 50% lokaal eigendom. Een mooi streven en een hele verbetering met de huidige situatie. En dat gaat niet alleen om geld, maar net zo goed over de leefomgeving en het landschap. Erik Tissingh schreef er een leuk artikel over wat we hier graag ook delen.
De trend is al een tijdje zichtbaar en zoals met veel trends, is een ontwikkeling binnen de kortste keren de norm. Zo ook het debat over het eigenaarschap van de vele zonneparken (en windprojecten) die in ontwikkeling zijn, en waarvan er ongetwijfeld nog velen komen. Het Ontwerp-Klimaatakkoord pleit voor 50% lokaal eigendom en ook in de handreiking die Rijksoverheid, IPO, VNG en UvW hebben geschreven voor de ‘RES-en’ worden voorstellen gedaan om dat voor elkaar te krijgen.
Helaas wordt daarbij het ‘waarom’ van deze doelstelling wat mij betreft te nauw uitgelegd. Er worden vooral redenen van financiële aard aangehaald om deze doelstelling uit te leggen. Wat ons betreft is er een nog veel belangrijkere reden dat lokaal eigendom cruciaal is.
Het klopt inderdaad dat het financiële argument in de praktijk vaak gehanteerd wordt. We zien met eigen ogen hoe de discussies hierover gevoerd worden. Waarom het landschap veranderen, grond gebruiken voor duurzame energie-opwek en dan de financiële baten buiten dat gebied laten landen? Sterker nog: in veel gevallen is een zonnepark al een paar keer van eigenaar gewisseld in de eerste jaren van exploitatie en weet de omgeving niet eens wie de eigenaar echt is. Hoe worden de winsten gefinancierd? Meer dan helft van de inkomsten gedurende de levensduur van een nieuw zonnepark komen uit de SDE+ subsidie van het Rijk. En die wordt gevuld door: ja, de ODE opslag die we met z’n allen betalen als onderdeel van onze energierekening. Dus de redenatie is vaak: “we betalen zelf de zonneparken die onze omgeving veranderen, worden geacht daarmee in te stemmen omdat we allemaal onze verantwoordelijkheid moeten nemen. Terwijl de winsten naar binnenlandse en buitenlandse partijen gaan die we vaak niet kennen.”
Maar deze praktijk van 100% commerciële ontwikkelingen ligt gelukkig al bijna achter ons en we zijn in een nieuwe fase terechtgekomen. Als antwoord zien we namelijk dat uit de businesscase van veel zonneparken allerlei andere zaken gefinancierd worden: groen, wandelpaden, wallen, een nieuw dak op het dorpshuis, een omgevingsfonds, beleggen in het park tegen een rendement van 5%, et cetera. Met allerlei smeermiddelen wordt een argumentatie opgebouwd om de vergunningverlening van een park te rechtvaardigen. In essentie is hier helemaal niets mee en blijft het een lokale verantwoordelijkheid van de gemeenteraad om een afweging te maken, dus vanuit onze kant geen kwaad woord over de legitimiteit van een dergelijke afweging. Maar meer en meer zien we dat er toch een onderbuikgevoel over blijft en dat het begrip ‘betaalplanologie’ om de hoek komt kijken: als er genoeg betaald wordt, kan de vergunning verleend worden. Dat wringt.
Daar zit wat ons betreft de essentie. Lokaal eigenaarschap gaat maar voor een deel over geld. Het gaat vooral om zelf keuzes maken als lokale samenleving. Zelf de verantwoordelijkheid hebben en nemen voor de energie-opgave. Zelf afwegen waar en hoe we duurzame energie opwekken, wat we daarvoor moeten laten en wat we daarvoor terugkrijgen. In termen van geld en in termen van kwaliteit van de leefomgeving. Noem het zelfbeschikking of een vorm van lokale soevereiniteit. Niet voor niets zien we een grote toekomst weggelegd voor de energiecoöperaties. Lokaler dan dat kun je het niet krijgen en een coöperatie is in essentie van de lokale gemeenschap (je moet alleen even lid willen worden). Dit fundamenteel andere vertrekpunt maakt ook dat in onze overtuiging mensen veel sneller op een andere manier gaan kijken naar de keuzes die gemaakt moeten worden. De keuzes worden er niet makkelijker op, maar de afwegingen wel vollediger. We zijn niet zo naïef om te zeggen dat het hiermee opgelost is en alle moeilijke discussies als sneeuw voor de zon verdwijnen. Want ook in deze setting zal het niet vanzelf gaan. Niets doen is soms een verleidelijke vluchtweg, dus afdwingbare taakstellingen zijn nodig. En er is expertise en kapitaal nodig om dit lokaal en succesvol te organiseren.
Hoe dat exact moet moeten we samen uitvinden, maar dat het succes van de energietransitie begint bij het écht lokaal organiseren, dat staat voor ons als een paal boven water! Wij voelen ons thuis in de lokale samenleving en helpen graag om de lokale samenleving keuzes te laten maken én deze succesvol en professioneel uit te voeren.
